Holandia to dziwny kraj. Jest mały, a przecież bywa wielki.
Ma znikomą liczbę bogactw naturalnych, a jednak szczyci się obfitością w wielu dziedzinach. Ot, nie szukając daleko, holenderscy sportowcy właśnie przywieźli 20 medali z olimpiady w Korei. Tulipany wyhodowane na niderlandzkiej ziemi cieszą się sławą zarówno w odległych Chinach, jak i w Stanach Zjednoczonych. Tak samo wiatraki…
A przecież jest jeszcze malarstwo, jakże wyjątkowe i znamienite!
Płaski i monotonny krajobraz Holandii uwieczniony na płótnach flamandzkich artystów – paradoksalnie – przestaje być jednostajny; już nie nudzi, lecz wprawia w zachwyt!

Zdumiewa, że w tak małym kraju istnieje ponad 400 muzeów, a ich liczba na kilometr kwadratowy stawia Holandię w światowej czołówce muzealnych potęg. Zatrzymajmy się dziś przy tym temacie…
Mam dla Was opowieść o muzeum nad muzeami.
Największym, najsławniejszym, najbogatszym, czyli o amsterdamskim Rijksmuseum.
To holenderski Luwr, holenderska Galeria Narodowa, holenderski Ermitaż…

Już dawno chciałam otworzyć przed Wami jego wrota, ale wciąż brakowało mi śmiałości, tudzież weny i czasu.
To obowiązkowy punkt odwiedzin dla miłośników sztuki, ale… opisać sztukę… jest sztuką! Rijksmuseum olśniewa pięknem kolekcji, lecz urodę i finezję ciężko ubrać w słowa, w każdym razie moje wydają się zbyt toporne.
Obiekt ten oferuje odwiedzającym 80 tyś. eksponatów umieszczonych w 80 salach, co przekłada się na półtorakilometrową trasę do przejścia (parter, pierwsze piętro, drugie i trzecie).
Prawda, że można się zmęczyć już od samego słuchania o tym imperium sztuki?
A w jaki sposób wszystko opisać, by nie przytłoczyć potencjalnego czytelnika?
No właśnie – jak?

Cóż, nie dziwcie się, iż stchórzyłam przed tym wyzwaniem…
Ostatnio jednak Rijksmuseum samo do mnie przyszło, domagając się należnej mu uwagi i odkurzając obrazy w mej pamięci.
Przypomniało o sobie za sprawą moich dzieci, które w ubiegłym tygodniu odwiedziły to miejsce w ramach szkolnej wycieczki.
Zatem dość wymówek, dość leniuchowania i wygodnictwa.
Do pracy!
Do Rijksmuseum marsz…

Jak przystało na muzeum nad muzeami, nasz znamienity dom dzieł sztuki jest umiejscowiony w Dzielnicy Muzeów (Museumkwartier), przy Placu Muzealnym (Museumplein), w doborowym towarzystwie, bowiem po sąsiedzku znajduje się Muzeum van Gogha i Muzeum Miejskie (ze zbiorami sztuki współczesnej).
Jednak to zdecydowanie Rijksmuseum wyróżnia się najbardziej monumentalną i charakterystyczną bryłą (XIX w.), w stylu neorenesansowym z domieszką gotyku.
Z zewnątrz budynek przypomina Dworzec „Amsterdam Centralny”.
Podobieństwo nie jest przypadkowe; to krewniacy – mają jednego ojca, słynnego holenderskiego architekta, Pierre Cuypers.
Przed wejściem do muzeum zainstalowano charakterystyczny napis: I amsterdam.

To miejsce nie musi się prosić o zdjęcie, turyści sami są gotowi tłoczyć się w kolejce, byle tylko uwiecznić się na tle kultowego amsterdamskiego napisu i najszykowniejszego muzeum.

Muzealne zbiory są rozmieszczone chronologicznie.
Żeby nie zgubić się w ich gąszczu, każdy zwiedzający otrzymuje bezpłatną przejrzystą mapę z wyszczególnieniem najważniejsztch eksponatów i podziałem na piętra. Rijksmuseum jest zbyt ogromne, by zwiedzić je w całości za jednym razem.
Na odkrycie wszystkich muzealnych skarbów, potrzeba kilku wizyt.
Jeśli nie dysponujemy dostateczną ilością czasu, warto wybrać mapę przeznaczoną dla rodzin z dziećmi (z dopiskiem: „family tips”).
Oferuje ona zwiedzanie dostosowane do możliwości i zainteresowań najmłodszych gości, niejako pokazuje Rijksmuseum „w pigułce”, nie pomijając przy tym najważniejszych eksponatów.

Pozwólcie, że mój wpis też będzie taki trochę „na skróty”.
Na parterze znajduje się specjalna kolekcja, zmieniana okresowo, oraz przedmioty i dzieła pochodzące od XI do XVI wieku: modele statków, zbiór broni, zestaw kluczy, porcelana, stroje, biżuteria, wyroby ze złota i srebra, meble, sztuka wschodu zwłaszcza ze skolonizowanej przez Holandię Indonezji…

Z kolei na pierwszym piętrze wyeksponowano obrazy i rzeźby przypadające na XVII – XIX w. Można tutaj obejrzeć jeden ze słynnych autoportretów Vincenta van Gogha (w kapeluszu) oraz ogromne płótno „Bitwa pod Waterloo”.

Jednak zdecydowanie najwięcej zwiedzających kieruje się na drugie piętro, upamiętniające Złoty Wiek, czas, w którym Holandia osiągnęła apogeum w dziedzinie kultury, nauki, polityki i gospodarki.
W Galerii Sław zaszczytne miejsce zajmują obrazy niderlandzkich mistrzów z tej epoki: Rembrandta, Steena, Vermeera, Halsa…
W paryskim Luwrze tłumy podziwiają „Mona Lisę”, w Rijksmuseum – największym prestiżem cieszy się dzieło Rembarndta z 1642 r. znane jako „Wymarsz strzelców” lub „Straż nocna”.

Pierwotnie obraz miał wymiary 5 na 3,87 metrów, ale praktyczni Holendrzy ongiś sami przycięli kawałki płótna (zmniejszając format o jedną szóstą powierzchni), by zmieściło się ono na ścianie w ratuszu przy Placu Dam.
Później dzieło zostało dwukrotnie pocięte nożem przez szaleńców (w 1911 r. i 1975 r.) , a następnie, w 1990 r. oblane kwasem solnym przez jednego ze zwiedzających.

Obraz powstał na zamówienie grupy bogatych mieszczan, zrzeszonych w kompanii gwardii cywilnej, czyli tak zwanych „strzelców”.
W oczekiwaniu na idealny portret zbiorowy mężczyźni wzorowo „zapozowali” tworząc szereg i trwając w bezruchu.
Można sobie wyobrazić, jakie zdziwienie i rozczarowanie wywołało w nich ukończone dzieło! Na jego widok wydali pomruk niezadowolenia, ale ostatecznie obraz przyjęli i za usługę zapłacili.
A Rembrandt? Zakpił sobie z bogatych mieszczan. Wyprzedził epokę.
Zrobił krok w przyszłość wyznaczając nowe trendy w malarstwie.
Dotąd portrety grupowe malowano statycznie – wszystkie postaci stały w równym rządku, każda tożsama z „niemą” twarzą.
A tymczasem na obrazie Rembrandta jest ruch,  akcja, a nawet chaos!

Zaczęły się niesnaski, bo niektóre postaci okazały się bardziej wyeksponowane, inne mniej; jedni byli wyraźni, inni pozostali w cieniu.
O nie, to nie mogło podobać się zleceniodawcom!
Na dodatek twarze namalowanych osób wyrażają bogatą mimikę, są pełne ekspresji i uczuć. Ot, geniusz w mistrzowskiej formie!
Nie na darmo mówi się, że Rembrandt jest „malarzem dusz” ( w przeciwieństwie do „malarza ciał” – Rubensa).

„Wymarsz strzelców” powstawał dwa lata.
W tym czasie, w życiu twórcy zdarzyła się tragedia, zmarła Saskia, ukochana żona artysty. Autor podarował drugie życie zmarłej, umieszczając ją na obrazie, w postaci dziewczynki w bieli. Żeby jakoś uzasadnić obecność zagadkowej kobiety na płótnie, przyczepił do jej sukni ptaka z wielkimi pazurami, nawiązując tym samym do nazwy, którą nosiła owa brać strzelecka, mianowicie „Szpony”.
A jako, że jednej z postaci nałożył swoją twarz, mogą egzystować na tym znamienitym obrazie oboje, znowu razem: Rembrandt i Saskia…
Sztuka ofiarowała im nieśmiertelność…

Rembrandt to również mistrz światłocienia. Bawił się kontrastami.
To też prekursor techniki 3d. W fenomenalny sposób potrafił oddać perspektywę. Oglądając „Straż nocną” odnosimy wrażenie, że ręka kapitana Cocqa została wysunięta na przód i znalazła się na pierwszym planie.
Nadzwyczajny talent Rembrandta uwidacznia się również w sposobie malowania dłoni i gałek ocznych (nie są płaskie, jak u wielu innych malarzy, lecz kuliste).

W Rijksmuseum można podziwiać 22 obrazy tegoż autora między innymi „Jeremiasz”, „Zapierający się Piotr”, „Autoportret a la św. Paweł”.
Tytuł „miss publiczności” przysługuje „Żydowskiej oblubienicy” ukazującej intymną scenę.

Przyjrzawszy się temu płótnu z bliska, można dostrzec pojedyncze kapnięcia farby, nawarstwiające się i tworzące zgrubienia, które w rezultacie oddają obraz rzeczywistej tkaniny.

W Galerii Sław koniecznie trzeba poszukać dzieł Johannesa Varmeera.
Co prawda sławetna „Dziewczyna z perłą” znajduje się w Hadze, ale w Rijksmuseum można rozkoszować się widokiem „Mleczarki”, „Kobiety w błękitnej sukni czytającej list”, „Uliczki”…

Malarz ten był perfekcjonistą, z fotograficzną dokładnością umiał oddać każdy szczegół. Lubował się w malowaniu postaci ludzkich we wnętrzach domu, przeważnie przy oknie, by wykorzystać grę światła. Uwielbiał błękit paryski, toteż często „ubierał” malowane przez siebie kobiety na niebiesko.

Podczas wizyty w Rijksmuseum warto chwilę przystanąć przed płótnem „Krajobraz zimowy z łyżwiarzami” (1608) Henryka Avercampa – niemego malarza, który tak wiele „mówił” za pomocą pędzla.

Widać tu mnóstwo postaci umiejscowionych na lodzie, z których żadna nie jest taka sama.

Na drugim piętrze Rijksmuseum znajduje się również duży model statku z czasów podbojów i wypraw militarnych Holendrów.
Jest także domek dla lalek wielkości szafy z miniaturowymi sprzętami będący repliką amsterdamskiej kamienicy z owych czasów.
Obowiązkowo trzeba zajrzeć do biblioteki, będącej najstarszą i największą książnicą o profilu historyczno – artystycznym w Holandii, a przy okazji jedną z najpiękniejszych wypożyczalni książki na świecie.

Uff… Dużo tych dzieł i eksponatów. A to jeszcze nie koniec!
Nie wspomniałam o trzecim piętrze, najmniejszym, z obiektami współczesnymi (1900 do 2000 r.): sztuką, ubraniami Yves Saint Laurent, modelem szybowca Aircraft, ale… przyznam szczerze, że już tam nie dotarłam.
Wolałam cofnąć w czasie do średniowiecza, a potem delektować się Złotym Wiekiem.

Gdy w końcu wyszłam z budynku i znalazłam się na jednej z amsterdamskich uliczek, jeszcze prze długi czas czułam się „zanurzona” w historii.
Obrazy flamandzkich mistrzów przewijały się pod powiekami niczym wspaniałe slajdy. Warto doświadczyć takiej bliskości ze sztuką.
Stanąć twarzą w twarz z dziełami mistrzów – doznanie bezcenne…

Informacje praktyczne:

Rijksmuseum jest otwarte codziennie od godz. 9 do 17 (również w czasie świąt, czyli w Nowy Rok, Boże Narodzenie, Wielkanoc).
Bilet wstępu dla osoby dorosłej kosztuje: 17,50 euro.
Dzieci do lat 18, posiadacze Museumkaart oraz karty I Amsterdam City: wchodzą za darmo.
W celu uniknięcia stania w kolejce do kasy, warto kupić bilet online, który upoważnia do wejścia bez czekania (podobnie jak wyżej wymienione karty).